Zawarcie małżeństwa jest możliwe wyłącznie w określonych prawem okolicznościach. Są to tzw. przesłanki zawarcia małżeństwa. W prawie polskim zostały one uregulowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (KRiO). Kiedy zatem można zawrzeć związek małżeński?
Przesłanki zawarcia małżeństwa – uwagi ogólne
Przesłanki zawarcia małżeństwa określono w art. 1 § 1 KRiO. W myśl tego przepisu małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.
Należy podkreślić, iż wskazane powyżej okoliczności mają charakter bezwzględny, pozytywny, zupełny i kumulatywny. Oznacza to, że odnoszą się do wszystkich małżeństw, muszą zaistnieć w momencie zawierania związku, muszą zostać spełnione całkowicie, a także muszą wystąpić jednocześnie.
Poniżej przyjrzymy się bardziej szczegółowo poszczególnym przesłankom zawarcia małżeństwa.
Różnica płci narzeczonych
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżeństwo może zawrzeć jedynie kobieta i mężczyzna. Może się jednak tak zdarzyć, że będą istniały wątpliwości dotyczące płci któregoś z narzeczonych. Co stanie się w takiej sytuacji? Otóż wówczas kierownik urzędu stanu cywilnego (USC) powinien odmówić przyjęcia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński.
Kierownik urzędu stanu cywilnego zawiadamia o tym fakcie i powodach odmowy osobę zainteresowaną. Ta z kolei może zwrócić się do sądu rejonowego o wydanie rozstrzygnięcia, czy odmowa ta była uzasadniona. Osoba, której odmowa dotyczy, ma na to 14 dni, licząc od chwili doręczenia decyzji.
Jednoczesna obecność narzeczonych
Narzeczeni muszą być obecni w tym samym miejscu i czasie podczas składania oświadczeń woli o wstąpieniu w związek małżeński. Oznacza to, że nie jest możliwe złożenie oświadczeń woli na odległość, np. poprzez komunikator internetowy.
W kontekście powyższego warto zwrócić uwagę na jedną rzecz. Mianowicie istnieje możliwość zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika. W tym celu konieczne jest jednak uzyskanie zgody sądu. Można ją uzyskać wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach takich jak np. ciężka choroba uniemożliwiająca osobiste zawarcie małżeństwa.
Odebranie oświadczeń przez kierownika USC
Zgodnie z przepisami oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński odbiera kierownik USC. W praktyce zdarza się jednak, iż niekiedy czyni to jego zastępca, co także jest dozwolone prawem. Następnie kierownik USC dokonuje rejestracji nowo zawartego związku małżeńskiego.
Przedmiot składanych oświadczeń woli
Oświadczenia woli, jakie składają narzeczeni, powinny mieć określoną treść. Mianowicie muszą one wyrażać wolę wstąpienia w związek małżeński. Ponadto muszą być one złożone w obecności kierownika USC (albo jego zastępcy) oraz dwóch pełnoletnich świadków.
Kierownik USC pyta narzeczonych, czy wstępują oni w związek małżeński. Dopiero po odebraniu od nich oświadczeń w tym przedmiocie ogłasza on, że dane osoby zawarły małżeństwo.
Przesłanki zawarcia małżeństwa to niezwykle istotna kwestia w prawie rodzinnym. Ich spełnienie umożliwia bowiem wstąpienie w związek małżeński. Natomiast gdyby okazało się, któraś z tych okoliczności nie istniała w momencie składania oświadczeń woli, małżeństwo byłoby nieważne.