Alkoholizm to jedno z najczęściej występujących uzależnień w naszym kraju. Problem ten może mieć wpływ na ważność zgody małżeńskiej, a co za tym idzie, na ważność samego małżeństwa. Zastanówmy się, jak wygląda kwestia alkoholizmu w kontekście stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego.
Czym jest alkoholizm?
Pod pojęciem alkoholizmu należy rozumieć uzależnienie od spożywania napojów alkoholowych, które przybiera wyniszczający dla danego człowieka charakter. Osoba uzależniona nie ma żadnej kontroli nad ilością oraz częstotliwością spożywania trunków, co przekłada się bezpośrednio na upośledzenie zdolności społecznych. Jest to więc niezwykle poważny problem, który stanowi zagrożenie m.in. dla wielu rodzin.
Najważniejszym objawem alkoholizmu jest utrata kontroli nad ilością spożywanego alkoholu. Często można również zaobserwować nerwowe poszukiwanie alkoholu, ukrywanie go w różnych miejscach w domu, czy też noszenie przy sobie niewielkich jego ilości.
Na szczególną uwagę zasługują osoby należące do tzw. grupy HFA (high-functioning alcoholics). Są to ludzie, którzy na co dzień pracują na wysokich stanowiskach, wykonują odpowiedzialną pracę wymagającą bardzo wysokich kwalifikacji, a po godzinach sięgają po kieliszek. Nierzadko nawet najbliższa rodzina nie wie o ich problemach, ponieważ osoby te potrafią skutecznie ukrywać swój problem.
Alkoholizm a prawo kanoniczne
Z punktu widzenia prawa kanonicznego najistotniejsze jest to, że alkoholizm danej osoby może mieć wpływ na ważność wyrażanej przez nią zgody małżeńskiej. Oczywiście uzależnienie musi występować przed ślubem i mieć wpływ na konsens.
W tym kontekście należy zwrócić uwagę na kan. 1095 n. 3 Kodeksu Prawa Kanonicznego. Zgodnie z tym przepisem osoby, które z przyczyn natury psychicznej są niezdolne do wypełniania obowiązków małżeńskich, nie mogą zawrzeć ważnego małżeństwa.
Uzależnienie od alkoholu często bywa powodem orzeczenia rozwodu cywilnego. W tym przypadku sąd rozpatruje wpływ alkoholizmu na rozpad więzi emocjonalnej, fizycznej i gospodarczej.
Postępowanie przed sądem biskupim
Podobnie jak w przypadku innych powodów nieważności postępowanie przed sądem biskupim rozpoczyna się od wniesienia skargi. Należy w niej dokładnie opisać całą historię danego związku – zarówno przed, jak i po zawarciu małżeństwa.
W przypadku alkoholizmu duże znaczenie dowodowe będą miały oświadczenia stron oraz zeznania świadków. Osoby te mogą bowiem wskazać przykłady konkretnych zachowań świadczących o uzależnieniu. W przypadku alkoholizmu ukrytego dużego znaczenia nabiera oświadczenie osoby zmagającej się z problemem, ponieważ może się zdarzyć, że tylko ona wie swojej chorobie.
Niezwykle istotne będą z całą pewnością wszelkiego rodzaju dokumenty, które poświadczają fakt uzależnienia. Może to być dokumentacja medyczna, w której znajdują się informacje dotyczące podjęcia i przebiegu leczenia, czy też zaświadczenia z odbytych spotkań dla anonimowych alkoholików.
W toku postępowania dowodowego sąd na pewno skieruje osobę uzależnioną na badanie biegłego. Może nim być psycholog lub psychiatra. Sporządzi on pisemną opinię po przeprowadzeniu badania. Może się tak zdarzyć, że ze względu na stopień skomplikowania sprawy, sąd zechce również wysłuchać biegłego.
Alkoholizm może stanowić powód nieważności małżeństwa kościelnego. Żeby tak się jednak stało, uzależnienie musi mieć wpływ na zgodę małżeńską, jaka została wyrażona w momencie zawarcia związku. Problem ten jest przedmiotem postępowania dowodowego prowadzonego przez sąd biskupi. Może on bowiem orzec o ewentualnej nieważności związku dopiero po uzyskaniu tzw. moralnej pewności w tym przedmiocie, czyli po usunięciu wszelkich uzasadnionych wątpliwości.