Istnieją dwa typy postępowań cywilnych – procesowe i nieprocesowe. Występują w nim dwie strony – odpowiednio powód i pozwany albo wnioskodawca i uczestnik. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby po którejś ze stron występowało więcej osób. Taka sytuacja nosi nazwę współuczestnictwa procesowego.
Współuczestnictwo procesowe – czynne i bierne oraz pierwotne i wtórne
W nauce prawa wyróżnia się kilka rodzajów współuczestnictwa procesowego. Na wstępie warto zwrócić uwagę na współuczestnictwo czynne i bierne.
W tym przypadku podział jest niezwykle prosty. Ze współuczestnictwem czynnym mamy do czynienia, gdy po stronie powodowej lub wnioskodawcy (wszczynającej postępowanie) występuje więcej niż jedna osoba. Z kolei współuczestnictwo bierne to przypadek zachodzący, gdy po stronie pozwanego lub uczestnika jest kilka osób.
Współuczestnictwo pierwotne występuje od początku postępowania. Natomiast jeśli w jego toku dojdzie do wstąpienia innych osób po którejś ze stron, wówczas będzie to współuczestnictwo wtórne.
Współuczestnictwo materialne i współuczestnictwo formalne
Istnieje również inny podział współuczestnictwa. W jego ramach można wyróżnić współuczestnictwo materialne i formalne.
Z pierwszym z tych przypadków spotykamy się, gdy prawa lub obowiązki im wspólne lub oparte na tej samej podstawie faktycznej i prawnej. Chodzi tutaj np. o sprawy dotyczące małżeńskiej wspólności majątkowej, a więc gdy małżonkowie występują wspólnie po którejś ze stron postępowania przeciwko innemu podmiotowi.
Natomiast w sytuacji roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, opartego na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej mamy do czynienia ze współuczestnictwem formalnym. Może to być np. sprawa o zachowek, gdzie jest kilku pozwanych.
Współuczestnictwo konieczne
Niektóry sprawy mogą toczyć się tylko wówczas, gdy po jednej ze stron występuje kilka osób. Oznacza to, że powództwo może być skutecznie wniesione jedynie w sytuacji, w której uczyni to kilka osób łącznie bądź kiedy wskażą kilku pozwanych.
W tym kontekście warto zwrócić uwagę na art. 195 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (KPC). Otóż w przepisie tym postanowiono, iż jeżeli okaże się, że nie występują w charakterze powodów lub pozwanych wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, sąd wezwie stronę powodową, aby oznaczyła w wyznaczonym terminie osoby nie biorące udziału w taki sposób, by ich wezwanie lub zawiadomienie było możliwe, a w razie potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora.
Z kolei zgodnie z art. 195 § 2 KPC sąd wezwie osoby nie zapozwane do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych. Osoby, których udział w sprawie w charakterze powodów jest konieczny, sąd zawiadomi o toczącym się procesie. Osoby te mogą w ciągu dwóch tygodni od doręczenia zawiadomienia przystąpić do sprawy w charakterze powodów.
Współuczestnictwo jednolite
Kolejną kwestią jest współuczestnictwo jednolite. Zachodzi ono, kiedy z istoty spornego stosunku prawnego lub z przepisu ustawy wynika, że wyrok ma dotyczyć niepodzielnie wszystkich współuczestników (art. 73 § 2 KPC). Jako przykład można tu wskazać sprawy dotyczące zobowiązań, w których jest kilku dłużników lub wierzycieli ponoszących odpowiedzialność solidarną.
Współuczestnictwo nienazwane
Istnieje jeszcze jeden rodzaj współuczestnictwa – nienazwane. Zachodzi ono w dwóch przypadkach – pomiędzy pozwanymi w razie wystąpienia przez osobę trzecią z interwencją główną (art. 75 KPC) albo pomiędzy matką i dzieckiem w procesie o zasądzenie świadczeń na rzecz matki oraz świadczeń alimentacyjnych na rzecz dziecka (art. 141 i art. 133 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
W procedurze cywilnej znajdują się pewne zagadnienia, które nie są powszechnie znane. Przykładem jest tutaj omówione przeze mnie współuczestnictwo. Mam nadzieję, że po przeczytaniu mojego artykułu kwestia ta stała się choć odrobinę jaśniejsza.