Obrońca węzła małżeńskiego to postać, która często niepokoi osoby starające się o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Czy słusznie? Postaram się przybliżyć, kim jest osoba pełniąca tę funkcję i co należy do jej kompetencji.
Kim jest obrońca węzła małżeńskiego?
Prawnicy określają niekiedy obrońcę węzła małżeńskiego mianem defensor vinculi (obrońca węzła) lub defensor matrimonii (obrońca małżeństwa). Terminy te pochodzą z łaciny i nie są powszechnie znane, co jednak nie jest najważniejsze w praktyce.
Podstawową rolą obrońcy węzła małżeńskiego jest przedkładanie wszelkich argumentów za ważnością zaskarżonego związku. Co jednak warte jest podkreślenia, nie reprezentuje on żadnej ze stron postępowania. Stoi on na straży dobra publicznego.
Obrońcą węzła małżeńskiego może być zarówno osoba duchowna, jak i świecka. Może to być mężczyzna lub kobieta. Osoba ta powinna cieszyć się dobrym imieniem, co oznacza, że powinna być poza wszelkimi podejrzeniami i cieszyć się nieposzlakowaną opinią. Obrońca węzła powinien również mieć doktorat lub licencjat z prawa kanonicznego.
Na stanowisko obrońcy węzła małżeńskiego mianuje biskup diecezjalny, któremu podległy jest dany sąd. Z kolei wikariusz sądowy (oficjał) zleca mu udział w danej sprawie. W razie potrzeby może on również wyznaczyć asystenta.
Jaką funkcję pełni obrońca węzła małżeńskiego?
Zgodnie z prawem kanonicznym obrońca węzła małżeńskiego musi brać udział we wszystkich procesach dotyczących stwierdzenia nieważności małżeństwa oraz w postępowaniach o uzyskanie dyspensy od małżeństwa zawartego, lecz niedopełnionego.
Defensor vinculi czuwa nad przebiegiem procesu i dba o to, aby dane małżeństwo nie zostało uznane za nieważne w sposób pochopny. Może on mieć wpływ na ostateczny kształt formuły wątpliwości (pytania dotyczącego nieważności związku, na które ma odpowiedzieć wyrok). Co więcej, odnosi się on do wszystkich dowodów przedkładanych przez strony, a także może proponować pytania do stron i świadków.
Najważniejszą czynnością, jakiej dokonuje obrońca węzła, jest złożenie uwag końcowych. Ma to miejsce po zamknięciu przez sąd postępowania dowodowego. Uwagi te często wzbudzają niepokój stron postępowania. Otóż obrońca węzła nie może bowiem w swoich uwagach opowiedzieć się za nieważnością związku. Oczywiście zdarzają się sprawy, które nie budzą żadnych wątpliwości. W takim przypadku defensor matrimonii przyznaje, iż zdaje się na rozstrzygnięcie sądu. Jego stanowisko nie jest jednak rozstrzygnięciem – to zawsze leży w kompetencji sądu. Niemniej sąd zawsze zapoznaje się ze złożonymi uwagami na etapie wyrokowania. Co istotne, strona może złożyć odpowiedź na uwagi obrońcy węzła.
Warto dodać, iż obrońca węzła małżeńskiego ma również prawo do wniesienia apelacji od wyroku sądu biskupiego.
Obrońca węzła małżeńskiego to bardzo ważna postać w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Nie należy go jednak traktować jak przeciwnika. Po prostu czuwa on nad tym, aby wszystko odbyło się z zachowaniem prawa i z poszanowaniem dobra wspólnoty Kościoła. Warto również pamiętać, że jego końcowe stanowisko w sprawie nie stanowi rozstrzygnięcia, natomiast jest ono swego rodzaju wskazówką dla sądu.