Świadkowie odgrywają istotną rolę w procesie o stwierdzenia nieważności małżeństwa. Ich zeznania bowiem nierzadko wiele wnoszą do sprawy, aczkolwiek zawsze podlegają ostatecznej ocenie sądu. Postaram się dziś omówić najważniejsze zagadnienia dotyczące świadków.
Kim jest świadek w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa?
Świadek to osoba, która posiada wiedzę istotną dla danej sprawy. Może to być znajomość faktów z życia małżonków, okoliczności zawarcia małżeństwa, relacji między stronami czy sygnałów wskazujących na możliwe przeszkody do ważnego zawarcia związku, np. zaburzenia psychiczne czy niezdolność do podjęcia obowiązków małżeńskich.
W przepisach Kodeksu Prawa Kanonicznego wyróżniono różne typy świadków – mogą to być osoby powołane z urzędu (np. duszpasterz), ale najczęściej są to osoby prywatne, bliskie stronom – krewni, przyjaciele, sąsiedzi, czasem również osoby, które były świadkami ślubu.
Kto może być świadkiem?
Zgodnie z przepisami Kodeksu Prawa Kanonicznego niektóre osoby nie mogą być świadkami. Mianowicie wykluczone są osoby poniżej 14. roku życia, osoby niepełnosprawne intelektualnie (chyba że sąd dopuści je wyjątkowo), a także duchowni lub osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy zawodowej (np. adwokaci, lekarze, notariusze). Nie mogą również zeznawać same strony postępowania ani ich pełnomocnicy.
Warto dodać, że osoba może odmówić złożenia zeznań, jeśli obawia się, że ich treść mogłaby spowodować szkodę dla współmałżonka lub bliskich.
Najczęściej sądy kościelne proszą o wskazanie trzech lub czterech świadków. Zeznania tylko jednej osoby, co do zasady, nie stanowią wystarczającego dowodu. Istnieją jednak wyjątki od tej reguły, które wynikają ze specyfiki niektórych spraw.
Znaczenie zeznań świadków
Warto zaznaczyć, że sąd ocenia nie tylko treść zeznań świadka, ale także sposób ich udzielenia. Chodzi tutaj o takie kwestie jak ich spójność, stanowczość wypowiedzi, poparcie w faktach, a nie tylko opiniach. Duże znaczenie ma też zgodność relacji kilku osób. Jeśli bowiem zeznania świadków wzajemnie się uzupełniają, zwiększa to ich wartość dowodową.
Zeznania świadków bywają szczególnie ważne w sprawach dotyczących zaburzeń psychicznych, które mogą stanowić podstawę do stwierdzenia nieważności małżeństwa. Chodzi tutaj np. o sytuację, gdy jedna ze stron w momencie zawierania małżeństwa nie była psychicznie zdolna do podjęcia obowiązków małżeńskich. W takich przypadkach świadkowie mogą bowiem dostarczyć sądowi cennych informacji z życia codziennego stron, które nie wynikają z dokumentów medycznych.
Jak wygląda przesłuchanie świadka?
Zasadniczo przesłuchanie świadka odbywa się w sądzie, który rozpoznaje daną sprawę. W uzasadnionych przypadkach (np. ze względu na stan zdrowia świadka lub miejsce jego zamieszkania) przesłuchanie może odbyć się w innej lokalizacji – np. kancelarii parafialnej bądź innym sądzie.
Przesłuchanie prowadzi sędzia, a jego przebieg notowany jest przez notariusza sądowego. Strony postępowania nie są obecne podczas przesłuchania swoich świadków. Ich interesy mogą być reprezentowane przez adwokatów kościelnych, którzy mogą przedstawiać pytania, jakie warto zadać.
Świadek musi odpowiadać na zadane mu pytania zgodnie z prawdą. Przed przesłuchaniem potwierdzana jest jego tożsamość oraz relacja ze stronami – czy są oni ze sobą spokrewnieni, czy też są to osoby obce.
O co pyta sąd biskupi?
Pytania, które sąd zadaje świadkom, dotyczą różnych aspektów życia małżonków. Dotyczą one zarówno sytuacji sprzed zawarcia małżeństwa, jak i po tym fakcie.
Najczęściej pytania mogą dotyczyć m.in.:
- motywacji do zawarcia małżeństwa;
- przygotowania do życia małżeńskiego;
- zdrowia psychicznego stron;
- atmosfery panującej w związku;
- sytuacji rodzinnej i finansowej;
- relacji małżeńskich i komunikacji między stronami.
Powyższe kwestie mają charakter jedynie przykładowy. Trzeba bowiem mieć świadomość, że na każdą sprawę składają się inne okoliczności, przez co pytania mogą się różnić.
Świadkowie odgrywają niezwykle istotną rolę w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Ich zeznania mogą bowiem dostarczyć sądowi ważnych informacji, które nie wynikają z dokumentów. Z kolei sprawach dotyczących zaburzeń psychicznych u którejś ze stron mogą one stanowić wręcz kluczowy dowód. Warto zatem odpowiedzialnie podejść do wyboru świadków.