Większości z nas ubezwłasnowolnienie nie kojarzy się pozytywnie. Szczególnie kiedy pojawia się konieczność zastosowania tej instytucji wobec kogoś z rodziny. W moim kolejnym artykule postaram się przybliżyć ubezwłasnowolnienie i odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytanie z nim związane.
Czym jest ubezwłasnowolnienie?
Mówiąc najprościej, ubezwłasnowolnienie to ograniczenie lub pozbawienie osoby dorosłej zdolności podejmowania istotnych decyzji życiowych i prawnych. Jest ono możliwe wówczas, gdy dana osoba zmaga się z problemami natury psychicznej bądź fizycznej, które stanowczo utrudniają jej codzienne funkcjonowanie. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego możemy wyróżnić dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia – częściowe i całkowite.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
Ubezwłasnowolnienie częściowe dotyczy ograniczenia możliwości podejmowania decyzji w sprawach życiowych oraz zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że osoba ubezwłasnowolniona częściowo zachowuje prawo do decydowania o prostych sprawach wynikających z życia codziennego, np. do robienia podstawowych zakupów. W pozostałych kwestiach konieczna jest zgoda przedstawiciela ustawowego – rodzica bądź ustanowionego prawnie opiekuna. Może ono zostać zastosowane jedynie w przypadku osoby pełnoletniej.
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Zdecydowanie bardziej radykalnym rozwiązaniem jest ubezwłasnowolnienie całkowite. Stosuje się je wówczas, gdy dana osoba ukończyła 13. rok życia i nie jest w stanie podejmować żadnych decyzji wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego zaburzenia. Wiąże się ono z utratą wszelkich praw, zarówno tych dotyczących prowadzenia codziennych spraw, jak i zarządzania swoim majątkiem. W imieniu i na rzecz osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie działa zawsze jej przedstawiciel ustawowy.
Postępowanie w sprawie o ubezwłasnowolnienie
O ubezwłasnowolnieniu zawsze decyduje sąd okręgowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której postępowanie dotyczy. Rozpatruje on sprawę na wniosek osoby uprawnionej do jego złożenia. Może to być:
- małżonek;
- krewni w linii prostej (dzieci, rodzice), a także rodzeństwo;
- prokurator;
- przedstawiciel ustawowy.
Wniosek musi być przygotowany bardzo starannie, aby spełniał wszystkie wymogi formalne, jakie zostały przewidziane w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Trzeba w nim wskazać dane osobowe stron takiej jak:
- imiona;
- nazwiska;
- adresy zamieszkania;
- numery PESEL;
- stopień pokrewieństwa pomiędzy wnioskodawcą a osobą, której postępowanie dotyczy.
Nie bez znaczenia jest również stan cywilny osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Jeżeli bowiem pozostaje ona w związku małżeńskim, konieczne będzie także przedstawienie kopii aktu małżeństwa, natomiast jeśli jest ona rozwiedziona albo owdowiała, wówczas niezbędne będzie przedłożenie dokumentów potwierdzających ten fakt.
To jednak nie wszystko. Konieczne jest bowiem wskazanie, czy ma to być ubezwłasnowolnienie częściowe, czy całkowite.
Ponadto należy starannie przygotować uzasadnienie. Powinna w nim zostać opisana sytuacja życiowa osoby, która ma być ubezwłasnowolniona oraz wskazanie, dlaczego nie jest ona w stanie samodzielnie prowadzić swoich spraw. Przydatne z całą pewnością będą dokumenty medyczne potwierdzające, iż dana osoba cierpi na różnego rodzaju schorzenia.
Wniosek składa się w trzech egzemplarzach. Podobnie wygląda kwestia dokumentów, które są załącznikami do niego.
Omawiając kwestię wniosku o ubezwłasnowolnienie, należy zwrócić uwagę na jedną niezwykle istotną kwestię. Mianowicie jeżeli ktoś zgłasza go w złej wierze lub lekkomyślnie, podlega karze grzywny w kwocie do 3000 zł.
Sąd wydaje postanowienie rozstrzygające sprawę po przeprowadzeniu postępowania dowodowego. Składa się na nie ocena zgromadzonych dowodów, w tym opinii biegłych, oraz wysłuchanie świadków. Co ważne, osoba, której dotyczy postępowanie, również powinna zostać wysłuchana.
Ubezwłasnowolnienie – koszty
Wniosek o ubezwłasnowolnienie podlega opłacie sądowej. Ma ona wymiar stały i wynosi 100 zł. Konieczne mogą być także opinie biegłych, co wiąże się z dodatkowymi kosztami rzędu kilku tysięcy złotych. Jeżeli jednak składający go chciałby skorzystać z pomocy adwokata lub radcy prawnego, musi liczyć się z koniecznością uiszczenia jego honorarium. Zazwyczaj w tego typu sprawach jest to również kilka tysięcy złotych. Do tego dochodzi jeszcze opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.
Ubezwłasnowolnienie pozwala zadbać o bezpieczeństwo osoby, która nie jest w stanie samodzielnie prowadzić swoich spraw. Dzięki niemu nie może ona np. zaciągać zobowiązania, przez co nie może popaść w długi. To bardzo ważne, ponieważ w ten sposób można uniknąć wielu poważnych problemów.