Rodzinne paragrafy

Ustawodawca przewidział w Kodeksie postępowania cywilnego (KPC) możliwość zawieszenia postępowania. O skorzystaniu z niej zawsze decyduje sąd, który prowadzi daną sprawę. Kiedy możliwe jest zawieszenie postępowania i jakie wywołuje ono skutki?

Zawieszenie postępowania – rodzaje

Zgodnie z prawem wyróżniamy trzy rodzaje zawieszenia postępowania. Mianowicie może być ono obligatoryjne, fakultatywne albo na wniosek stron.

Jeżeli chodzi o obligatoryjne zawieszenie postępowania, może być ono dokonane z mocy prawa lub na podstawie postanowienia sądu. To ostatnie może być wydane z urzędu bądź na wniosek stron.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę na art. 173 KPC. Zgodnie z tym przepisem postępowanie ulega zawieszeniu z mocy prawa w razie zaprzestania czynności przez sąd wskutek siły wyższej.

Poprzez siłę wyższą należy natomiast rozumieć zdarzenie zewnętrzne o charakterze nadzwyczajnym i niezależnym od woli człowieka, którego skutkom nie można zapobiec pomimo podjętych starań. Można je podzielić na trzy grupy:

• zdarzenia o podłożu naturalnym (vis naturalis);
• akty władzy – (vis imperii);
• zdarzenia o charakterze militarnym (vis armata).

Podział ten został wyodrębniony na podstawie orzecznictwa sądowego.

Zawieszenie postępowania z urzędu

Zawieszenie postępowania z urzędu możliwe jest w ściśle określonych przypadkach. Mianowicie chodzi o sytuacje wskazane w art. 174 § 1 KPC, czyli:

• w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela;
• jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie, chyba że ustanowiono kuratora na podstawie art. 69 § 1 lub art. 42 § 1 Kodeksu cywilnego;
• jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu;
• jeżeli postępowanie dotyczy masy upadłości, masy układowej lub masy sanacyjnej i ogłoszono upadłość lub wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe albo ustanowiono zarządcę w postępowaniu restrukturyzacyjnym;
• jeżeli ustanowiono zarządcę przymusowego w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości lub zarządcę tymczasowego w postępowaniu o otwarcie postępowania sanacyjnego, a postępowanie dotyczy majątku objętego zabezpieczeniem;
• jeżeli zarządca sukcesyjny przestał pełnić tę funkcję albo zarząd sukcesyjny wygasł, w przypadku gdy postępowanie toczyło się z udziałem zarządcy sukcesyjnego.

Zawieszenie postępowania na wniosek

W myśl art. 176 § 1 KPC sąd zawiesi postępowanie na wniosek spadkobiercy, jeżeli powód dochodzi przeciwko niemu wykonania obowiązku, należącego do długów spadkowych, a spadkobierca nie złożył jeszcze oświadczenia o przyjęciu spadku i termin do złożenia takiego oświadczenia jeszcze nie upłynął.

Powyższa regulacja wynika ze specyfiki postępowania spadkowego. Nie wszystkich czynności w jego trakcie można bowiem dokonać od razu.

Fakultatywne zawieszenie postępowania

Od zawieszenia na wniosek należy odróżnić fakultatywne zawieszenie postępowania. Otóż sąd może zawiesić postępowanie na wniosek stron lub z urzędu w sytuacjach przewidzianych w art. 177 § 1 KPC.

Chodzi tutaj o następujące przypadki:

• gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego;
• jeśli osoba trzecia wystąpiła przeciwko obu stronom z interwencją główną;
• kiedy rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej;
• w razie, gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku postępowania toczącego się przed Trybunałem Konstytucyjnym albo Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej;
• jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy cywilnej;
• gdy nastąpi niestawiennictwo obu stron na rozprawie. Nadto w razie niestawiennictwa powoda, gdy powód nie żądał rozpoznania sprawy w jego nieobecności, a pozwany nie zgłosił wniosku o rozpoznanie sprawy;
• jeśli na skutek braku lub wskazania złego adresu powoda albo niewskazania przez powoda w wyznaczonym terminie adresu pozwanego lub danych pozwalających sądowi na ustalenie numerów, o których mowa w art. 208¹ KPC, lub niewykonania przez powoda innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu.

Co ważne, w trakcie zawieszenia postępowania sąd dokonuje wyłącznie czynności, których celem jest podjęcie postępowania albo zabezpieczenie powództwa lub dowodu. Jeżeli natomiast strony decydują się na podjęcie jakichś czynności, które dotyczą innych kwestii, odniosą one skutki dopiero w momencie podjęcia postępowania na nowo.

Jaki jest cel zawieszenia postępowania?

Można wyróżnić trzy zasadnicze cele zawieszenia postępowania. Mianowicie chodzi tutaj o:

• zabezpieczenie prawidłowości postępowania;
• zapewnienie odpowiedniej ochrony interesów stron zarówno w postępowaniu procesowym, jak i uczestników w postępowaniu nieprocesowym;
• zapewnienie należytej ochrony interesów następców prawnych osób wyżej wymienionych, jeżeli mogą oni dochodzić swoich praw.

Zawieszenie postępowania może być również okazją do polubownego rozwiązania danego sporu. Nic bowiem nie stoi na przeszkodzie, aby w tym czasie strony zawarły ugodę.

Zawieszenie postępowania bywa niezwykle przydatną instytucją nie tylko z punktu widzenia stron, ale i sądu. Pozwala ono bowiem np. przeczekać pojawiające się trudności bądź zaczekać na wydanie orzeczenia w innym postępowaniu, które będzie istotne w danej sprawie.