W polskim prawie spadkowym testament można sporządzić na kilka sposobów. Najczęściej spotykane są testamenty własnoręczne i notarialne, ale istnieje też mniej znana forma – testament allograficzny. Jest to testament ustny sporządzany w obecności urzędnika oraz świadków. W artykule wyjaśniam, czym dokładnie jest testament allograficzny i jak go sporządzić.
Testament allograficzny a inne rodzaje testamentów
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego (KC) testamenty można podzielić na dwie główne grupy. Mianowicie chodzi tutaj o:
- testamenty zwykłe, które można sporządzić w dowolnym czasie, o ile testator (osoba sporządzająca testament) ma pełną zdolność do czynności prawnych;
- testamenty szczególne, które tworzy się w wyjątkowych okolicznościach, np. w sytuacji zagrożenia życia.
Testament allograficzny należy do grupy testamentów zwykłych, obok testamentu notarialnego i testamentu własnoręcznego (holograficznego).
Więcej na temat testamentów przeczytasz w jednym z moich wcześniejszych artykułów. Możesz go znaleźć tutaj.
Jak sporządzić testament allograficzny?
Testament allograficzny sporządza się ustnie, ale nie „prywatnie”, jak w przypadku testamentu ustnego przewidzianego dla sytuacji szczególnych. W tym przypadku oświadczenie woli należy złożyć w obecności dwóch świadków oraz:
- wójta, burmistrza lub prezydenta miasta;
- marszałka województwa;
- starosta;
- sekretarza powiatu albo gminy;
- kierownik urzędu stanu cywilnego.
Co ważne, adwokat nie może przyjąć testamentu allograficznego. Nie ma on bowiem do tego ustawowych uprawnień. Jednakże adwokat może pomóc w przygotowaniu treści testamentu, a także wyjaśnić konsekwencje prawne poszczególnych zapisów oraz doradzić, jak uwzględnić sytuację rodzinną i ewentualny obowiązek zapłaty zachowku.
Kto może być świadkiem testamentu allograficznego?
W celu zachowania ważności testamentu należy ściśle przestrzegać wymogów dotyczących świadków. Muszą oni bowiem spełnić następujące wymogi przewidziane w Kodeksie cywilnym:
- mieć pełną zdolność do czynności prawnych;
- znać język, w którym sporządzany jest testament;
- nie mogą być osobami głuchymi, głuchoniemymi ani niepiśmiennymi;
- nie mogą być skazane prawomocnym wyrokiem za składanie fałszywych zeznań.
Świadkami nie mogą być również:
- małżonek testatora;
- jego krewni i powinowaci w linii prostej oraz w drugim stopniu w linii bocznej (np. rodzice, dzieci, rodzeństwo, teściowie, zięć, synowa);
- osoby przysposabiające i przysposobione;
- osoby, dla których testament przewiduje jakiekolwiek korzyści;
- urzędnik przyjmujący oświadczenie woli (choć może nim być osoba sporządzająca protokół).
Jak zatem widać, wymagania ustawowe w tym zakresie są bardzo rygorystyczne.
Protokół, czyli jak dokumentuje się testament allograficzny?
Zgodnie z Kodeksem cywilnym (art. 951 § 2 KC) oświadczenie testatora musi zostać spisane w formie protokołu, który zawiera:
- datę sporządzenia;
- treść oświadczenia ostatniej woli;
- podpis testatora;
- podpisy świadków i osoby urzędowej.
Protokół odczytuje się na głos w obecności testatora i świadków. Jeżeli testator nie jest w stanie podpisać dokumentu (np. ze względu na stan zdrowia), należy to zaznaczyć w treści protokołu i podać przyczynę braku podpisu.
Testament allograficzny, jeśli został sporządzony zgodnie z przepisami, ma moc dokumentu urzędowego.
Kiedy testament allograficzny będzie nieważny?
Testament allograficzny będzie nieważny w przypadku naruszenia przepisów, np. obecność tylko jednego świadka, brak podpisu lub uczestnictwo osoby nieuprawnionej.
W niektórych sytuacjach istnieje możliwość „uratowania” takiego dokumentu poprzez uznanie go za testament ustny (szczególny). Tego typu konwersja wymaga jednak spełnienia dodatkowych przesłanek i nie zawsze będzie możliwa.
Czy każdy może sporządzić testament allograficzny?
Testamentu allograficznego nie mogą sporządzić osoby głuche lub nieme. Wynika to z faktu, iż forma ta wymaga ustnego oświadczenia woli, które zostaje następnie spisane. Brak możliwości swobodnego komunikowania się z urzędnikiem i świadkami wyklucza skorzystanie z tej formy testamentu.
Testament allograficzny to szczególna forma testamentu zwykłego, wymagająca obecności urzędnika i dwóch świadków. Chociaż nie sporządza się go u adwokata, pomoc kancelarii prawnej przy jego przygotowaniu może być nieoceniona. Prawnik pomoże opracować przemyślaną treść testamentu, sprawdzi zgodność z przepisami i zminimalizuje ryzyko sporów o spadek w przyszłości.