Wiele osób pyta na internetowych forach o możliwość pozbawienia praw rodzicielskich. Nazwa ta nie jest jednak prawidłowa, ponieważ w świetle przepisów powinniśmy mówić o władzy rodzicielskiej, która jest pojęciem szerszym. Czym zatem jest władza rodzicielska?
Władza rodzicielska – pojęcie
Pod pojęciem władzy rodzicielskiej należy rozumieć zespół praw i obowiązków, jakie przysługują rodzicom względem małoletniego dziecka. Chodzi tutaj o trzy kwestie – sprawowanie należytej pieczy nad dzieckiem, jego reprezentacja i zarząd jego majątkiem. Podstawową funkcją tej instytucji jest więc zapewnienie ochrony interesów dziecka, które nie może samodzielnie działać na różnych płaszczyznach.
Piecza nad dzieckiem
Sprawowanie opieki nad dzieckiem to w rzeczywistości nic innego jak dbanie o jego wychowanie, dostarczanie środków niezbędnych do zaspokajania jego usprawiedliwionych potrzeb, a także dbanie o zdrowie i rozwój psychofizyczny.
W kontekście powyższego warto zwrócić uwagę, że w niektórych sytuacjach tylko jeden z rodziców sprawuje opiekę nad dzieckiem, co jest wynikiem rozstania. Istnieje również możliwość pieczy naprzemiennej.
Reprezentacja dziecka
Rodzice, jako przedstawiciele ustawowi niepełnoletniego dziecka, dokonują w jego imieniu czynności prawnych, a także czynności przed organami państwowymi i sądami. Co ważne, każdy z rodziców może działać samodzielnie, reprezentując dziecko.
Warto jednak zwrócić uwagę, że żadne z rodziców nie może reprezentować swojego dziecka w następujących przypadkach:
- podczas dokonywania czynności pomiędzy dziećmi;
- podczas dokonywania czynności między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że chodzi o bezpłatne przysporzenia na rzecz dziecka lub należne mu od drugiego rodzica alimenty.
W praktyce najczęściej reprezentacja dziecka wiąże się ze składaniem wniosków np. o wydanie paszportu czy też wyrażanie zgód na wykonanie zabiegów medycznych.
Zarząd majątkiem dziecka
Może się tak zdarzyć, że dziecko ma swój majątek, którego źródłem jest np. spadkobranie lub darowizna. Osoby niepełnoletnie nie mają jednak pełnej zdolności do czynności prawnych, przez co nie są w stanie samodzielnie dokonywać niektórych operacji. Z tego względu potrzebny jest zarząd majątkiem sprawowany przez rodziców.
Zarząd ten powinien jednak odbywać się z należytą starannością. W przeciwnym razie bowiem sąd opiekuńczy może podjąć interwencję, co z kolei może skutkować odpowiedzialnością odszkodowawczą rodziców względem ich dziecka.
W kontekście powyższego warto zwrócić uwagę na jedną rzecz. Mianowicie można wyróżnić czynności dokonywane w ramach zwykłego zarządu oraz czynności przekraczające zwykły zarząd.
Jeżeli chodzi o pierwsze z nich, to polegają one na załatwianiu bieżących spraw związanych z majątkiem dziecka. Służą one przede wszystkim utrzymaniu tego majątku w stanie niepogorszonym.
W przypadku czynności, które swoim zakresem przekraczają zwykły zarząd, do ich dokonania niezbędna jest zgoda sądu opiekuńczego. Jakie konkretnie czynności można tutaj wskazać? Przede wszystkim będzie to sprzedaż nieruchomości, jej podział, a nawet wypłata dużej sumy z rachunku bankowego, którego posiadaczem jest dziecko. Co ważne, w razie dokonania takiej czynności bez zezwolenia sądu, będzie ona bezwzględnie nieważna.
Sprawowanie zarządu nie dotyczy jednak przedmiotów osobistego użytku dziecka. Chodzi tutaj np. o odzież czy przybory naukowe.
Kiedy powstaje i ustaje władza rodzicielska?
Zgodnie z prawem władza rodzicielska powstaje z chwilą narodzin dziecka, natomiast ustaje w momencie uzyskania przez nie pełnoletności. W tym miejscu warto dodać, że w przypadku późniejszego ustalenia ojcostwa władza rodzicielska przysługuje ojcu od chwili uznania dziecka lub uprawomocnienia się wyroku ustalającego ojcostwo.
Należy zaznaczyć, że władzy rodzicielskiej nie mają osoby, które nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych. Chodzi tutaj o osoby niepełnoletnie oraz ubezwłasnowolnione.
W sytuacji, gdy jedno z rodziców nie żyje, nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, zostało pozbawione władzy rodzicielskiej albo jego władza rodzicielska została zawieszona, władza rodzicielska przysługuje drugiemu rodzicowi. Natomiast jeśli oboje rodziców jej pozbawiono albo jeśli rodzice są nieznani, wówczas dla dziecka ustanawia się opiekę.
Co ważne, jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom w tym samym stopniu, powinni oni oboje ją wykonywać. Gdyby z jakiegoś powodu złożyło się tak, że nie są oni w stanie dojść do porozumienia w danej kwestii, rozstrzygnięcie w tym zakresie podejmuje sąd opiekuńczy.
Warto również wiedzieć, że rodzic, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej, może starać się o jej przywrócenie. Żeby jednak było to możliwe, muszą ustać powody, dla których sąd zdecydował o jej pozbawieniu.
Warto pamiętać, że władza rodzicielska to nie tylko prawa, ale i obowiązki rodzicielskie. Jej nieprawidłowe wykonywanie może skutkować ograniczeniem, a nawet pozbawieniem władzy rodzicielskiej. To już jednak tematy na inny artykuł, który za jakiś czas z pewnością pojawi się na moim blogu.
3 thoughts on “Czym jest władza rodzicielska?”