Małżeństwo niedopełnione, które zostało wcześniej ważnie zawarte, uprawnia strony do uzyskania dyspensy. Jej celem jest rozwiązanie węzła małżeńskiego. Co warto wiedzieć na temat tej jakże szczególnej sytuacji?
Czym jest dyspensa od małżeństwa zawartego, lecz niedopełnionego?
Zgodnie z przepisami Kodeksu Prawa Kanonicznego dyspensa to rozluźnienie kościelnych przepisów, które ma miejsce w indywidualnym przypadku. W tym kontekście należy dodać, iż władzę dyspensowania w granicach swoich kompetencji ma podmiot wyposażony we władzę wykonawczą oraz podmiot, któremu władzę dyspensowania przyznano na mocy przepisów szczególnych.
Szczególnym rodzajem dyspensy jest dyspensa od małżeństwa zawartego, lecz niedopełnionego. Możliwość jej udzielenia zastrzeżono wyłącznie Biskupowi Rzymskiemu, czyli papieżowi.
Czym jest małżeństwo niedopełnione?
Zgodnie z normami Kodeksu Prawa Kanonicznego o dopełnieniu małżeństwa można mówić w sytuacji, w której małżonkowie podjęli w sposób ludzki akt małżeński przez się zdolny do zrodzenia potomstwa. Innymi słowy, do dopełnienia małżeństwa niezbędny jest akt seksualny, który cechuje się świadomością, dobrowolnością i pełnością. Jeżeli zaś któryś z tych warunków nie będzie spełniony, akt ten nie dokona się na sposób ludzki i nie dojdzie do dopełnienia związku.
W kontekście powyższego warto zwrócić uwagę na domniemanie, które funkcjonuje w prawie kanonicznym. Otóż jeżeli małżonkowie zamieszkali razem po ślubie, uznaje się, że doszło do dopełnienia ich związku, chyba że udowodni się coś innego.
Przykładowa sytuacja
Wyobraźmy sobie następującą sytuację. Strony zawierają małżeństwo w kościele i udają się na przyjęcie weselne. Tuż po jego rozpoczęciu na miejscu zjawia się policja i aresztuje jednego małżonka. W takim przypadku związek mógł zostać ważnie zawarty, jednakże o dopełnieniu nie może być mowy.
W kontekście powyższego warto dodać, iż w takiej sytuacji można by również rozważyć skargę o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Mogło bowiem zdarzyć się tak, że aresztowany małżonek zataił przed drugim fakt popełnienia przestępstwa. Wówczas możliwe byłoby rozpatrzenie sprawy z tytułu wprowadzenia drugiej strony w błąd bądź wyrażenie zgody małżeńskiej dla pozoru. Więcej na ten temat pisałem tutaj.
Od czego zacząć starania o dyspensę?
Podobnie jak w przypadku stwierdzenia nieważności małżeństwa również w tej sytuacji należy zacząć od dogłębnej analizy sprawy. Powinien jej dokonać prawnik będący specjalistą z zakresu prawa kanonicznego, który stwierdzi, czy w danym przypadku istnieją podstawy do starania się o dyspensę.
Jeżeli okaże się, że takie podstawy faktycznie istnieją, konieczne stanie się sporządzenie odpowiedniego pisma. W tej czynności może pomóc prawnik, jednakże na dalszym etapie postępowania dana osoba występuje już samodzielnie.
Jak udowodnić niedopełnienie małżeństwa?
Na osobie, która wnioskuje o dyspensę od małżeństwa zawartego i niedopełnionego, spoczywa obowiązek udowodnienia tego faktu. W jaki sposób można to zrobić?
Po pierwsze, można skorzystać z takich środków dowodowych jak oświadczenia stron, zeznania świadków i dokumenty. W grę mogą wchodzić również poszlaki i domniemania.
Po drugie, istotne znaczenie może mieć dowód z badania biegłych – lekarzy. Mogą oni bowiem stwierdzić, czy dana kobieta podjęła współżycie, a także czy budowa organów mężczyzny jest prawidłowa.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na jeszcze jedną rzecz. Otóż musi istnieć słuszna przyczyna, dla której papież miałby udzielić dyspensy. Oprócz tego strony muszą wskazać, że nie widzą możliwości powrotu do wspólnego życia.
Jak przygotować prośbę o dyspensę?
Jak już wcześniej wspomniałem, prośbę o udzielenie dyspensy należy sformułować na piśmie. Co więcej, trzeba do niej dołączyć odpowiednie dokumenty. Przede wszystkim chodzi tutaj o różnego rodzaju dowody, które mogą zostać wykorzystane w dalszym etapie postępowania.
Prośbę tę należy przesłać do kurii biskupiej. Jeżeli biskup uzna, że jest ona zasadna, rozpocznie postępowanie dowodowe. Po tym, jak dowody zostaną zebrane, cała dokumentacja zostaje przesłana do Stolicy Apostolskiej. Tam trafia ona do Roty Rzymskiej.
Po rozpoznaniu sprawy Stolica Apostolska wydaje reskrypt, który trafia do kurii biskupiej. Później biskup zawiadamia strony i proboszcza parafii, w której zawarto małżeństwo, i proboszcza parafii, w której strony przyjęły chrzest. Następnie duchowni dokonują odpowiednich adnotacji w prowadzonych księgach parafialnych.
Kończąc, chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jedną kwestię. Otóż zgodnie z prawem kanonicznym małżeństwo jest związkiem o charakterze nierozerwalnym, co oznacza, że nie może go zakończyć władza kościelna ani żadna władza ludzka. Reguła ta odnosi się jednak do małżeństw ważnie zawartych i dopełnionych. Zatem, jak widać, uzyskanie dyspensy od małżeństwa zawartego i niedopełnionego zdarza się bardzo rzadko.