Odrzucenie spadku w imieniu dziecka to temat, który interesuje wielu rodziców. Spadek to bowiem nie zawsze pieniądze i wartościowe przedmioty (aktywa), często to również długi (pasywa). Zdarza się, że wartość tych drugich jest wyższa niż pierwszych. Co w takiej sytuacji? W jaki sposób można odrzucić spadek w imieniu dziecka?
Odrzucenie spadku – przypadek ogólny
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego spadkobierca ma prawo odrzucić spadek w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o swoim powołaniu do spadku. W tym kontekście warto wyjaśnić, że odrzucenie spadku oznacza w praktyce, że dana osoba nie będzie dziedziczyć po spadkodawcy. Stanie się to w analogiczny sposób, jak gdyby nie dożyła ona otwarcia spadku.
Żeby jednak dokonać powyższej czynności, trzeba mieć pełną zdolność do czynności prawnych. W przeciwnym razie odrzucenie będzie nieważne.
Odrzucenie spadku w imieniu dziecka – jak było?
Dziecko jest w świetle prawa osobą małoletnią, co oznacza, że nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych. Ustawodawca przewidział jednak rozwiązanie, które można wykorzystać w przypadku odrzucenia spadku.
Mianowicie we wspomnianej przed chwilą sytuacji oświadczenie w imieniu dziecka składają jego przedstawiciele ustawowi. Zazwyczaj są to rodzice, którzy mają pełną władzę rodzicielską, ewentualnie jego prawni opiekunowie.
Bardzo często dochodzi do sytuacji, w której dziecko staje się spadkobiercą wskutek złożenia przez swojego rodzica oświadczenia o odrzuceniu spadku. Skoro bowiem osoba, która dokonała odrzucenia, jest uznawana za nieżyjącą w momencie otwarcia spadku, przechodzi on na dalszych spadkobierców. W takim przypadku 6-miesięczny termin na odrzucenie spadku przez dziecko rozpoczyna swój bieg w chwili złożenia oświadczenia przez jego rodzica.
Jak już wcześniej wspomniałem, w imieniu małoletniego oświadczenie składają jego przedstawiciele ustawowi. Do dnia 14 listopada 2023 r. nie było to jednak takie proste, jak mogło się wydawać na pierwszy rzut oka. Otóż niezbędne było uzyskanie zgody sądu rodzinnego na dokonanie tego rodzaju czynności. W celu jej uzyskania konieczne było złożenie odpowiedniego wniosku, co wiązało się z opłatą w wysokości 100 zł. W piśmie tym należało wskazać takie dane jak imiona, nazwiska, PESEL i dokładny adres zamieszkania – zarówno dziecka, jak i jego rodzica. Kolejną kwestią były załączniki do wniosku. Chodzi tutaj o akt zgonu spadkodawcy, odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, odpis wniosku oraz dowód uiszczenia opłaty od wniosku.
Po rozpatrzeniu wniosku sąd wydawał postanowienie kończące sprawę. Stawało się ono prawomocne po upływie 7 dni od ogłoszenia lub doręczenia. Wówczas można było udać się z postanowieniem do notariusza i dokonać odrzucenia spadku w imieniu dziecka.
Odrzucenie spadku w imieniu dziecka – jak jest?
Przepisy prawa spadkowego uległy jednak zmianie w 2024 r. Jedną z najważniejszych zmian było uproszczenie procedury odrzucania spadku w imieniu nieletniego. I tak od dnia 15 listopada 2023 r. nie jest już wymagane uzyskanie zgody sądu opiekuńczego. Przedstawiciel ustawowy może zatem odrzucić spadek w imieniu nieletniego, składając oświadczenie w tym przedmiocie przed notariuszem lub przed sądem. Konieczne jest jednak, aby dziecko zostało powołane do dziedziczenia dopiero po wcześniejszym odrzuceniu spadku przez jednego z rodziców, a drugi rodzic wyraził zgodę na odrzucenie.
Możliwość odrzucenia spadku w imieniu nieletniego bez zgody sądu jest jednak ograniczona w pewnych sytuacjach. Otóż gdy dziecko jest pierwszym spadkobiercom – np. po śmierci swojego rodzica – wówczas uzyskanie zgody sądu opiekuńczego w dalszym ciągu jest wymagane. Celem tego ograniczenia jest zapewnienie ochrony interesów osób nieletnich.
Odrzucenie spadku w imieniu dziecka jest jak najbardziej możliwe. Obecnie – w wielu przypadkach – nie wymaga ono uzyskania zgody sądu opiekuńczego, co stanowi istotne uproszczenie prawa.