Wyjazd dziecka za granicę to temat, który interesuje wielu rodziców po rozwodzie lub rozstaniu. Zastanawiają się oni bowiem, czy mogą zabrać dziecko na wakacje, na dłuższy pobyt, a czasem nawet na stałe. Odpowiedź na to pytanie nie zawsze jest jednoznaczna, ponieważ zależy od konkretnej sytuacji prawnej oraz relacji między rodzicami. W niniejszym artykule postaram się wyjaśnić, kiedy wyjazd dziecka za granicę wymaga zgody drugiego rodzica, jakie dokumenty są potrzebne i co grozi za naruszenie przepisów w tym zakresie.
Pełna władza rodzicielska a wyjazd dziecka
Na wstępie warto zaznaczyć, że dziecko do osiągnięcia pełnoletności pozostaje pod opieką rodziców, którym – zasadniczo – przysługuje władza rodzicielska. Powinna być ona sprawowana z poszanowaniem dobra dziecka, a także interesem społecznym.
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, jeśli po rozwodzie albo rozstaniu oboje rodzice zachowali pełnię władzy rodzicielskiej, muszą wspólnie decydować o istotnych sprawach dziecka. Do takich spraw zalicza się m.in. wyjazd za granicę – zarówno ten krótkotrwały (np. na wakacje), jak i długoterminowy (np. związany ze zmianą szkoły czy stałym pobytem za granicą).
Jeśli rodzice nie potrafią się porozumieć, konieczna jest interwencja sądu opiekuńczego. Sąd, kierując się dobrem dziecka, może wydać stosowne zezwolenie na wyjazd bądź też nie zgodzić się na niego.
Czy zawsze potrzebna jest zgoda drugiego rodzica?
Odpowiedź na powyższe pytanie brzmi tak, jeśli oboje rodzice mają pełnię władzy rodzicielskiej. Wówczas konieczne jest uzyskanie ich wspólnej zgody na:
- wyjazd dziecka za granicę na wakacje;
- zamieszkanie dziecka poza granicami Polski na stałe;
- wyrobienie paszportu dziecku.
W kontekście powyższego warto dodać, iż brak zgody drugiego rodzica uniemożliwia np. wyrobienie paszportu, co z kolei blokuje możliwość legalnego wyjazdu dziecka z kraju. Wyjątkiem są sytuacje, w których sąd ograniczył lub odebrał jednemu z rodziców władzę rodzicielską. Wtedy decyzję podejmuje samodzielnie drugi rodzic.
Jak uzyskać zgodę sądu na wyjazd dziecka?
W przypadku braku zgody drugiego rodzica istnieje możliwość złożenia do sądu wniosku o rozstrzygnięcie w istotnej sprawie dziecka, jaką jest wyjazd za granicę. W postępowaniu sądowym kluczowe znaczenie ma dobro dziecka. Sąd ocenia bowiem, czy planowany wyjazd będzie dla dziecka korzystny, stabilny i bezpieczny.
Warto pamiętać, że wniosek taki można złożyć niezależnie od tego, czy wyjazd ma miejsce przed, czy po rozwodzie.
Dokumenty wymagane przy wyjeździe dziecka za granicę
Aby dziecko mogło przekroczyć granicę, musi posiadać:
- dowód osobisty – wystarczy zgoda jednego z rodziców (dla podróży w ramach UE);
- paszport – wymagana zgoda obojga rodziców (dla podróży poza UE).
Należy podkreślić, że dziecko nie może podróżować bez ważnego dokumentu tożsamości. Jeśli podróżuje z inną osobą niż rodzic (np. dziadkami, ciocią, nauczycielem), warto sporządzić pisemną zgodę rodzica na taki wyjazd.
Jak napisać zgodę na wyjazd dziecka?
Zgoda powinna być dostosowana do konkretnej sytuacji i zawierać m.in.:
- dane dziecka i osoby, z którą wyjeżdża;
- okres i cel wyjazdu;
- miejsce pobytu dziecka za granicą.
Warto zaznaczyć, że zgoda może mieć charakter bezterminowy albo czasowy (być wyrażona na konkretny wyjazd ze wskazaniem jego czasu).
Dla bezpieczeństwa zaleca się, aby zgoda miała formę aktu notarialnego i była przetłumaczona na język kraju docelowego oraz na język angielski. Tłumaczenie to powinno być wykonane przez tłumacza przysięgłego.
Wyjazd dziecka bez zgody – jakie są konsekwencje?
Wyjazd dziecka za granicę bez zgody drugiego rodzica, który posiada władzę rodzicielską, może mieć poważne konsekwencje prawne. W skrajnych przypadkach może on zostać zakwalifikowany jako uprowadzenie dziecka (art. 211 Kodeksu karnego), co jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Dodatkowo w razie nielegalnego wywozu dziecka za granicę może zostać wszczęta procedura z tzw. konwencji haskiej z dnia 25 października 1980 r. Celem tego postępowania jest szybki powrót dziecka do kraju jego stałego pobytu.
Jak zapobiec nielegalnemu wyjazdowi dziecka?
Jeśli rodzic obawia się, że drugi rodzic planuje wywieźć dziecko bez jego zgody, może:
- powiadomić policję lub straż graniczną;
- złożyć do sądu wniosek o zakaz wyjazdu dziecka za granicę;
- wystąpić o paszportowy „zakaz zgody” lub o ograniczenie władzy rodzicielskiej.
Takie sytuacje wymagają jednak szybkiej reakcji. Nierzadko bardzo przydatne okazuje się również odpowiednie wsparcie prawne.
Wyjazd dziecka za granicę po rozstaniu nie zawsze jest prostą sprawą. Jeśli bowiem oboje rodzice sprawują pełną władzę rodzicielską, muszą wspólnie podejmować decyzje o istotnych sprawach dziecka – także o jego wyjazdach za granicę. Natomiast w razie sporu konieczna jest interwencja sądu. Z kolei w przypadkach ograniczenia władzy rodzicielskiej rodzic, któremu przysługuje ona w pełni, może podejmować decyzję samodzielnie.