Zdrada jest częstym powodem kryzysów małżeńskich i wiele osób traktuje ją jako przyczynę rozstania. W prawie kanonicznym samo dopuszczenie się zdrady nie jest podstawą do stwierdzenia nieważności małżeństwa. W niektórych przypadkach może ono jednak wynikać z przyczyn natury psychicznej.
Czym jest stwierdzenie nieważności małżeństwa?
Stwierdzenie nieważności małżeństwa to uznanie, że w chwili zawierania związku zabrakło elementu koniecznego do ważnego zawarcia małżeństwa według prawa kanonicznego. Instytucja ta funkcjonuje niezależnie od prawa świeckiego i opiera się na konkretnych przesłankach. Więcej na ten temat pisałem tutaj.
Czy zdrada sama w sobie wystarcza do uznania małżeństwa za nieważne?
Dopuszczenie się zdrady po zawarciu małżeństwa nie stanowi automatycznie podstawy do stwierdzenia nieważności związku. Nieważność dotyczy bowiem braku warunków ważnego zawarcia małżeństwa w chwili wyrażania zgody, a nie późniejszego naruszenia wierności.
Aby zdrada mogła mieć znaczenie w procesie dotyczącym nieważności małżeństwa, musi być powiązana z jedną z przewidzianych prawem okoliczności odnoszących się do zgody małżeńskiej. Na przykład może tutaj chodzić o symulację zgody, czyli ukryte wyłączenie wierności już w momencie składania przysięgi lub brak zdolności do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich wynikający z poważnych zaburzeń psychicznych.
Sam akt zdrady po ślubie jest dowodem faktycznym, nie zaś przesłanką o charakterze prawnym. Sąd kościelny bada, czy zachowania i okoliczności wskazują, że w chwili zawierania małżeństwa brakowało wymaganej woli i zdolności do związku. Kluczowe znaczenie ma zatem wykazanie stanu rzeczy z czasu zawierania zgody, a nie tylko późniejszych zdarzeń.
W praktyce fakt zdrady może wzmacniać inne dowody, takie jak zeznania świadków, korespondencja ujawniająca intencje sprzed ślubu, opinie biegłych psychologów lub medyczne dokumenty potwierdzające zaburzenia. Ciężar dowodu spoczywa jednak na stronie wywodzącej z danego faktu skutki prawne.
Kiedy zdrada może pomóc w uzyskaniu orzeczenia o nieważności związku?
Jak już wspomniałem, wykluczenie wierności może być rozpatrywane jako element symulacji zgody małżeńskiej. Jeśli bowiem jedna ze stron w chwili wyrażania zgody małżeńskiej jawnie lub ukrycie wykluczyła obowiązek wierności i monogamii, można mówić o tzw. symulacji częściowej zgody. W takim wypadku zdrada może być dowodem na to, że zgoda nie obejmowała istotnego dobra małżeństwa, jakim jest wierność. W każdym jednak przypadku decyzję podejmuje sąd po przeprowadzeniu postępowania.
Zdrada sama w sobie nie jest wystarczającą podstawą do stwierdzenia nieważności małżeństwa. Może jednak odgrywać ona rolę ważnego dowodu przy wykazywaniu konkretnych przesłanek, takich jak symulacja zgody, wykluczenie wierności lub poważne zaburzenia psychiczne wpływające na zdolność do zawarcia małżeństwa. Każda sprawa jest inna, przez co wymaga indywidualnej analizy faktów i dowodów prowadzonych w postępowaniu przed sądem kościelnym.